بررسی اختلالات خوردن در دختران ورزشکار و غیرورزشکار 18-15 ساله با ترکیب های بدنی متفاوت در شهر مشهد

چکیده : اختلالات خوردن شامل طیف وسیعی از بیماری ها همراه با افزایش وزن و یا کاهش وزن هستند. شامل دو دسته بی اشتهایی روانی و پر اشتهایی روانی می شوند. اختلالات خوردن مشکلاتی هستند که نه تنها در ورزشکارانی که در صدد رسیدن به وزن مطلوب هستند بلکه در دختران و زنانی که مطلوب آن ها رسیدن به اندامی باریک و کشیده است به میزان زیادی مشاهده شده است، از این رو بسیاری از افراد (علی الخصوص دختران) در سنین نوجوانی که یکی از سنین حساس در رشد و تکامل استخوانی بدن محسوب می شود به اختلالات خوردن روی می آورند. در زنان ورزشکار اختلالات خوردن یکی از عوامل اثرگذار در بروز بیماری سه گانه است که با آمنوره ورزشی و پوکی استخوان همراه است که باعث کاهش عملکرد ورزشی، بروز بیماری و مرگ زودرس می شود. با توجه به مسئله انکار علائم در افراد مبتلا به اختلالات خوردن، تظاهرات این بیماری در زمینه های مختلف گوارشی، پوستی و اختلالات الکترولیتی و... بروز می کند. توجه به عوارض خطرناک این بیماری (مرگ و میر) سبب می شود مشخص گردد که میزان شیوع آن به چه صورت است و چه عواملی در بروز آن تاثیر می گذارد. لذا هدف از تحقیق توصیفی حاضر بررسی اختلالات خوردن در دختران 18-15 ساله ورزشکار و غیرورزشکار با ترکیب های بدنی متفاوت در شهر مشهد است. 570 نفردانش آموز (شامل 277 نفر دختر ورزشکار و 293 نفر دختر غیرورزشکار) 18-15 ساله در شهر مشهد انتخاب شدند و سپس به چهار گروه وزنی لاغر، وزن طبیعی، دارای اضافه وزن و چاق در دو گروه مجزای ورزشکار و غیرورزشکار تقسیم شدند. در این تحقیق از پرسشنامه 26 سئوالی اختلالات خوردن (eat-26) استفاده شد که نمره کل آن برای اندازگیری «اختلالات خوردن» و زیرگروه های آن برای اندازگیری «اشتغال ذهنی با غذا»، «تاثیر فشارهای اجتماعی بر خوردن»، «رژیم غذایی و اجتناب از غذاهای چاق کننده» و «عدم کنترل در غذا خوردن» استفاده شده است. با روش سه نقطه ای پولاک و جکسون و با استفاده از کالیپر درصد چربی محاسبه شد. از آزمون یومن ویتنی برای مقایسه گروه های ورزشکار و غیرورزشکار و از آزمون کروسکال والیس و آزمون واریانس یکطرفه مستقل برای مقایسه گروه های مختلف ترکیب بدنی استفاده شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، 91% برآورد شد. با استفاده از آزمون یو من ویتنی دریافتیم که اختلالات خوردن به طور کلی در ورزشکاران بیشتر از غیرورزشکاران است (002/0p=). مقایسه میانگین نمرات افراد در گروه های وزنی با استفاده از آزمون کروسکال والیس در دو گروه جداگانه ورزشکاران و غیرورزشکاران نشان داد که در ورزشکاران اختلالات خوردن و زیر گروه های آن در ترکیب های بدنی متفاوت اختلاف معناداری نداشته است (9/0p=) اما در غیروزشکاران اختلالات خوردن در افراد چاق و دارای اضافه وزن بیشترین میزان را داشته است (0001/0p=). در غیرورزشکار اشتغال ذهنی با غذا در افراد چاق و دارای اضافه وزن بیشترین میزان را داشت (0001/0p=) و در غیرورزشکاران تاثیر فشارهای اجتماعی بر خوردن در افراد لاغر بیشترین میزان را داشت (0001/0p=). یکی از دلایل معنادار نبودن نتایج در گروه های ترکیب بدنی در ورزشکاران ممکن است به دلیل سطوح پایین رقابتی در آزمودنی ها باشد، با توجه به آنکه دریافتیم که اختلالات خوردن در این گروه سنی در ورزشکاران بطور معناداری بیشتر از غیرورزشکاران بوده است و با توجه به آنکه بررسی شد که اختلالات خوردن در گروه های مختلف ترکیب بدنی تفاوت معناداری نداشته است، لازم است که درمطالعات بعدی بررسی شود که چه عاملی در بروز اختلالات خوردن بیشتر در ورزشکاران این گروه سنی تاثیر گذار بوده است تا در نهایت در جهت بررسی و رفع آن اقدام شود تا از مشکلات فیزیولوژیکی، روانی، بروز بیماری سه گانه در زنان ورزشکار و نهایتا" مرگ زودرس در ورزشکاران جلوگیری کنیم. معنادار بودن نتایج در گروه های وزنی غیرورزشکار نیز می تواند زنگ خطر مهمی برای مسئولان و مربیان ورزشی در آموزش و پرورش باشد که با تدوین برنامه هایی مناسب در مورد مسائل تغذیه ای و کنترل وزن دانش آموزان، اطلاعات بیشتری در اختیار آنها قرار دهند.